Wrzody w jamie ustnej

Każdy z nas cierpiał, cierpi lub będzie cierpiał z powodu owrzodzenia jamy ustnej w jakimś momencie swojego życia. Dobrze, jeśli zdarzy się to tylko raz – u niektórych osób wrzody w jamie ustnej pojawiają się kilka razy w roku, a więc mają charakter nawracający. Biorąc pod uwagę ból, jaki mogą powodować, nie jest to wcale przyjemne doświadczenie. Istnieją pewne czynniki, które sprzyjają powstawaniu owrzodzeń jamy ustnej. Znajomość tych czynników może pomóc w zapobieganiu im.

Czym jest owrzodzenie jamy ustnej?

Owrzodzenie jamy ustnej to dość tajemnicza zmiana chorobowa – do dziś naukowcy nie są w stanie ustalić dokładnych przyczyn. 

Jak rozpoznać owrzodzenie jamy ustnej?

Wrzód aftowy (od greckiego słowa „aphtein”, które oznacza „palić”), czyli owrzodzenie jamy ustnej, to białe lub żółtawe owrzodzenie o średnicy od 3 do 10 milimetrów. Wrzód ma okrągły kształt i rumieniowy obrys (czerwony, będący oznaką stanu zapalnego). Na ogół występują tylko 1–3 owrzodzenia na raz, w każdym razie w niewielkiej liczbie (maksymalnie 6), z wyjątkiem aftozy prosówkowej (od 500 do 1000 wrzodów jamy ustnej o średnicy 1 milimetra).

Jednak najczęstszą postacią kliniczną są zwykłe lub pospolite owrzodzenia jamy ustnej, używając przyjętego określenia medycznego. Jeśli wrzody są pochodzenia wirusowego lub bakteryjnego, wywołują reakcję immunologiczną, której towarzyszy zapalenie węzłów chłonnych. Owrzodzenie jamy ustnej jest łagodnym schorzeniem, ale może być bardzo bolesne.

Gdzie w jamie ustnej pojawiają się wrzody?

Wrzody pojawiają się zwykle po wewnętrznej stronie warg. Mogą one jednak występować także na błonie śluzowej policzków, na języku, na dnie jamy ustnej (pod językiem) lub na dziąsłach.

Jak powstają owrzodzenia jamy ustnej?

Proces powstawania wrzodów w jamie ustnej obejmuje 4 fazy.

Faza 1: faza zwiastująca.

Specjalistyczny termin to „faza prodromalna”. Trwa ona 24 godziny. U najbardziej wrażliwych osób występuje mrowienie i lekkie pieczenie.

Faza 2: faza przed wystąpieniem wrzodów.

Faza ta trwa od 18 godzin do 3 dni. Charakteryzuje się występowaniem plamki lub grudki rumieniowej (małego czerwonego zgrubienia) skupionej wokół żółtej plamki. 

Faza 3: faza owrzodzenia.

Jest to faza, w której owrzodzenie jamy ustnej przybiera swój klasyczny i rozpoznawalny wygląd. Nabłonek powierzchniowy wrzodu ulega martwicy, powierzchniowe warstwy błony śluzowej zanikają, tworząc bardzo bolesne owrzodzenie. 

Faza 4: gojenie.

Ostatnią fazą jest faza gojenia, która trwa od 7 do 10 dni. Owrzodzenie jamy ustnej nie pozostawia żadnych skutków ubocznych. Ból zwykle ustępuje po 5–7 dniach.

Jak można zapobiegać owrzodzeniom jamy ustnej?

Istnieją pewne czynniki, które sprzyjają powstawaniu owrzodzeń jamy ustnej. Unikanie tych czynników może zmniejszyć ryzyko wystąpienia owrzodzeń jamy ustnej. Zaleca się na przykład:

• ograniczenie spożycia pokarmów, które mogą powodować owrzodzenia jamy ustnej, w tym owoców cytrusowych (zwłaszcza ananasa, ale ogólnie wszystkich), orzechów, czekolady (im mniej mleka zawiera, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia wrzodów), twardego sera oraz octu (i innych cierpkich płynów).
• unikanie urazów wewnątrz jamy ustnej: źle dopasowany aparat ortodontyczny, ostre chrupki lub skórki od chleba albo zbyt energiczne szczotkowanie zębów mogą spowodować zmianę, która przekształci się we wrzód.
• poprawę sposobów radzenia sobie ze stresem – niepokój jest doskonałym kontekstem dla rozwoju wrzodów.

Owrzodzenia jamy ustnej w liczbach

W zależności od wyników badań owrzodzenie jamy ustnej występuje u 15–30% populacji. Jeśli chodzi o częstość występowania u obu płci, kobiety są bardziej podatne na owrzodzenia jamy ustnej niż mężczyźni i mają je częściej niż oni, co prawdopodobnie jest związane z niedoborami, jakie odczuwają w związku z cyklem menstruacyjnym. Nawracające owrzodzenia jamy ustnej występują częściej u osób poniżej 45. roku życia, natomiast osoby powyżej 45. roku życia są bardziej narażone na ciągłe wrzody. 2/3 badanych osób twierdzi, że ból spowodowany owrzodzeniem jest silny lub bardzo silny i jest jeszcze większy, jeśli ma charakter nawracający.