Aften op de tong: oorzaken, symptomen, behandeling en preventie

Symptomen en waarschuwingssignalen van aften op de tong

Aften op de tong zijn vaak een bron van pijn en ongemak, vooral als ze op gevoelige plekken zoals het puntje of de zijkanten van de tong verschijnen. Als u bij de eerste symptomen de juiste stappen onderneemt, kunt u de pijn verlichten, de aft in de mond behandelen en voorkomen dat het erger wordt.

• Intense, plaatselijke pijn: pijn is het belangrijkste symptoom van aften. Het is meestal acuut, vooral als de aft wordt blootgesteld aan zuur, pittig of zout voedsel. De pijn kan ook verergeren door kauwen, praten of warme dranken drinken. Afhankelijk van de grootte van de aft kan dit ongemak enkele dagen of zelfs een week aanhouden, zelfs voordat de aft zichtbaar wordt.
• Zichtbare zweervorming: een aft ziet eruit als een kleine, ronde of ovale zweer met een witachtige of gelige kern en rode, ontstoken randen. Op de tong is de zweervorming vaak duidelijk zichtbaar en steekt af tegen de rest van het tongoppervlak. Meestal varieert de grootte van 1 tot 5 mm in diameter, maar in bepaalde ernstige gevallen kunnen de afmetingen groter zijn.
• Tintelend of branderig gevoel: zelfs voordat de aft zichtbaar is, is het gangbaar om een tintelend, prikkelend of branderig gevoel te voelen in het gebied waar de ft zich gaat vormen. Dit waarschuwingsteken kan 24 tot 48 uur verschijnen voordat het letsel zichtbaar wordt. Dit is vaak een waarschuwingssignaal om snel te handelen met plaatselijke behandelingen om de pijn te verlichten.
• Moeite met spreken of eten: aften op de tong kunnen het spreken of eten bemoeilijken. Als de aft in contact komt met zuur, gekruid of zout voedsel, wordt het bijzonder pijnlijk. Het kan ook leiden tot een licht verlies van eetlust door het ongemak.
• Plaatselijke ontsteking: het getroffen gebied is ontstoken, en er kan een lichte zwelling rond de zweervorming zijn. De ontsteking kan zelfs buiten de maaltijden ongemak veroorzaken.

Oorzaken en risicofactoren voor aften op de tong

Aften op de tong zijn mondzweren waarvan de oorzaken niet altijd duidelijk zijn. Er zijn echter een aantal factoren die ze kunnen uitlokken of verergeren.

Wat veroorzaakt aften op de tong?

De oorzaken van aften zijn vaak moeilijk precies vast te stellen, en in veel gevallen zijn ze idiopathisch van oorsprong, d.w.z. ze hebben geen duidelijke oorzaak. Verschillende factoren kunnen echter bijdragen aan de vorming ervan.

• Een verwonding van de tong, zoals er per ongeluk op bijten, het gebruik van een te harde tandenborstel of irritatie door tandheelkundige hulpmiddelen (zoals een beugel of een slecht passende tandprothese), kan het slijmvlies van de tong verzwakken. Hoewel deze lokale trauma's het ontstaan van aften kunnen bevorderen, zijn ze eerder uitlokkers dan directe oorzaken van de ulceratie.
• Zuur of gekruid voedsel eten, is ook een risicofactor. Citrusvruchten, tomaten, noten, chocolade, kruiden en bepaalde kazen kunnen het slijmvlies van de tong irriteren en de ontwikkeling van aften bevorderen.
• Psychologische en fysieke stress kunnen het immuunsysteem verzwakken, waardoor de vatbaarheid voor mondzweren, ook op de tong, toeneemt. In tijden van vermoeidheid of intense stress is het aan te raden om preventieve maatregelen te nemen, zoals effectief stressmanagement en meer mondhygiëne.
• Een voedingspatroon met een tekort aan vitaminen en mineralen, meer bepaald ijzer, vitamine B12 en foliumzuur, kan ook een rol spelen bij het ontstaan van aften.  Deze tekortkomingen kunnen de weefselregeneratie in gevaar brengen en een impact hebben op de mondgezondheid, waardoor het slijmvlies kwetsbaarder wordt.
• Bepaalde geneesmiddelen kunnen ook een rol spelen bij het ontstaan van aften. Hoewel de effecten van persoon tot persoon verschillen, kunnen sommige behandelingen het mondslijmvlies verzwakken en de tong gevoeliger maken voor zweren. Het is belangrijk om samen met een gezondheidsprofessional te controleren of een behandeling een rol kan spelen in het ontstaan van aften.

Maar deze factoren zijn niet de enige oorzaken van aften op de tong. Aften kunnen ook voorafgaan aan of gepaard gaan met systemische pathologieën, zoals bepaalde virale infecties of ontstekingen. In deze gevallen kan de vorming van aften een teken zijn van een bredere pathologie.
Bovendien kunnen hormonale veranderingen bij sommige vrouwen, vooral tijdens de menstruatie, zwangerschap of de menopauze, de immuunrespons beïnvloeden en het ontstaan van aften uitlokken. 

Welke geneesmiddelen kunnen aften veroorzaken?

Bepaalde geneesmiddelen, meer bepaald geneesmiddelen die het immuunsysteem beïnvloeden of het mondslijmvlies irriteren, kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van aften:

• Niet-steroïde ontstekingsremmers (NSAID's),
• immunosuppressieve geneesmiddelen,
• cardiovasculaire behandelingen,
• geneesmiddelen tegen kanker,
• behandelingen voor osteoporose.

Als u merkt dat u vaak last krijgt van aften in uw mond nadat u met een behandeling met geneesmiddelen bent begonnen, is het belangrijk om met uw arts of tandarts te praten. Zij kunnen u adviseren over oplossingen om de bijwerkingen op het mondslijmvlies tot een minimum te beperken.

Wat zijn de risicofactoren voor aften?

Sommige mensen hebben meer kans op aften door een aantal factoren, zoals een genetische aanleg. Als familieleden regelmatig last hebben van aften, is de kans groter dat u ze zelf ook krijgt.
Maar dit is niet de enige risicofactor. Aften worden vaak in verband gebracht met een overmatige immuunreactie. Dit kan worden waargenomen bij mensen die lijden aan auto-immuunziekten of allergieën. Hun immuunsysteem reageert onevenredig op irriterende stoffen of kleine letsels, wat leidt tot het ontstaan van aften. Net zoals bepaalde chronische inflammatoire darmziekten, zoals de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa, het risico op aften kunnen verhogen. Deze aandoeningen kunnen leiden tot immuunstoornissen en voedingstekorten, die op hun beurt aften in de hand werken.
Roken is ook een risicofactor. Hoewel bekend is dat roken een irriterend effect heeft op het mondslijmvlies, kan stoppen met roken ook leiden tot tijdelijke aften, terwijl het slijmvlies zich aanpast aan de afwezigheid van tabak.
Als u aan voedselintoleranties lijdt, vooral voor gluten (zoals in het geval van coeliakie), loopt u meer risico op het ontwikkelen van aften op de tong.

Kortom, een verzwakt immuunsysteem, door stress, chronische ziekte of medische behandeling (zoals chemotherapie of bestraling), verhoogt de kwetsbaarheid van het mondslijmvlies. Dit leidt tot het ontstaan van aften.

Hoe worden aften op de tong behandeld?

Wanneer moet ik naar een dokter of tandarts gaan als ik een aft heb?

In de meeste gevallen hoeft u voor aften geen medische hulp te zoeken. Voor bepaalde situaties kan echter medisch advies nodig zijn:

• Als aften heel vaak voorkomen: als u herhaaldelijk, meerdere keren per maand of aanhoudend aften krijgt, kan dit een teken zijn van een onderliggend probleem, zoals een voedingstekort, maag-darmziekte of een andere chronische aandoening.

Goed om te weten: Recidiverende aften in de mond worden gedefinieerd als minimaal 3 uitbraken van meerdere aften per jaar.

• Als de aften langer dan twee weken duren: de normale genezingstijd voor een aft is 7 tot 10 dagen. Als een aft langer aanhoudt of verergert, is het aan te raden om een arts of tandarts te raadplegen.
• Als aften gepaard gaan met andere symptomen: als u symptomen hebt zoals koorts, gezwollen lymfeklieren of algemene pijn in de mond, moet u een arts raadplegen. Deze symptomen kunnen wijzen op een ernstigere aandoening, zoals herpetische gingivostomatitis of een auto-immuunziekte.
• Als de aften groot of erg pijnlijk zijn: vooral grote of extreem pijnlijke aften kunnen een specifieke medische behandeling nodig hebben om het ongemak te verminderen.

Hoe kan ik de pijn van een aft op mijn tong verlichten?

De meeste aften genezen spontaan binnen 7 tot 10 dagen zonder littekenvorming. De pijn en het ongemak zijn echter meestal het hevigst in de eerste dagen na het verschijnen van de aft. De juiste zorg kan de pijn verminderen en de genezing versnellen:

• Verdovende gels of crèmes kunnen rechtstreeks op de aft worden aangebracht om het gebied te verdoven en de pijn tijdelijk te verlichten. 
• Een antiseptische mondspoeling kan superinfecties helpen voorkomen en een goede mondhygiëne behouden. Gebruik ze regelmatig om ontstekingen te verminderen en genezing te bevorderen.
• Bij ernstige pijn kunnen pijnstillers helpen om de algemene pijn te verlichten. Het is echter belangrijk om de dosering te volgen en een arts te raadplegen als de pijn ondanks deze geneesmiddelen aanhoudt.

Aften op de tong: tips om de genezing te versnellen

Goed gehydrateerd blijven is belangrijk om de genezing te bevorderen. Vermijd het aanraken of wrijven van de aft met uw tong of tanden, omdat dit de genezing kan vertragen en meer pijn kan veroorzaken.
Kies voor zacht voedsel, zoals yoghurt, puree of compote, dat gemakkelijker te eten is zonder pijn.

Preventie van aften op de tong

Een goede mondhygiëne, gecombineerd met verstandige voedselkeuzes, kan helpen om het ontstaan van deze pijnlijke zweren te beperken. Grondig poetsen van de tanden en reinigen van de mond helpt om de opbouw van tandplak te voorkomen en het risico op ontstekingen van het mondslijmvlies te verminderen. Het is aan te raden om uw tanden minstens twee keer per dag te poetsen.

Roken irriteert de slijmvliezen en verzwakt de plaatselijke afweer. Rokers lopen daarom meer kans op aften. Verminderen of stoppen met roken helpt niet alleen om aften te voorkomen, maar ook andere mondproblemen zoals paradontale aandoeningen.
Bepaalde voeding kan het mondslijmvlies irriteren en bij gevoelige personen aften veroorzaken. Het is aan te raden om deze voeding te beperken of zelfs te vermijden als u gevoelig bent voor terugkerende aften:

• Citrusvruchten (zoals sinaasappels, citroenen en grapefruit), tomaten, evenals sappen en voeding die rijk is aan zuren.
• Gerechten die pittig of sterk gekruid zijn met chili, curry of andere kruiden.
• Chips, beschuiten, noten en ander hard of knapperig voedsel.
• Chocolade en noten zoals walnoten of amandelen.
• Gefermenteerde of gerijpte kazen zoals Roquefort, Camembert of Gorgonzola.

Mogelijke complicaties van aften op de tong

Een van de meest voorkomende complicaties van aften is superinfectie. De open zweer kan een ingang voor bacteriën worden, waardoor een secundaire infectie ontstaat. Dit uit zich door verergerende pijn, toegenomen zwelling rond de aft en soms etter. Een mondinfectie kan een antibioticabehandeling vereisen om te voorkomen dat de infectie zich naar andere delen van de mond of zelfs de keel verspreidt.
Aften op de tong kunnen kauwen en slikken ook extreem pijnlijk maken. Dit kan leiden tot verlies van eetlust, uitdroging en, in sommige gevallen, onvrijwillig gewichtsverlies. Voor sommige mensen kan het ook moeilijk zijn om correct te spreken.
Aften genezen meestal binnen 7 tot 10 dagen. Soms komen ze echter terug. Dit vaak terugkeren van aften houdt vaak verband met onderliggende medische aandoeningen, zoals voedingstekorten of auto-immuunziekten.
Slechte behandeling van aften en onvoldoende mondhygiëne kunnen ook de ontwikkeling van andere mondziekten zoals gingivitis en parodontitis bevorderen.

Mondhygiëne bij aften op de tong

Een goede mondhygiëne is een must om de genezing van aften te versnellen en te voorkomen dat ze terugkomen. Als u last hebt van aften in de mond, kunnen bepaalde aanpassingen aan uw mondhygiëne helpen om de pijn te verminderen, irritatie van de aangetaste zone te voorkomen en een snellere genezing te bevorderen.

Als de aft bijzonder pijnlijk is, kunt u een kalmerende of verdovende gel aanbrengen om de pijn te verlichten voordat u gaat eten of tandenpoetsen. Dit zal het ongemak tijdelijk verminderen en uw dagelijkse comfort verbeteren.